دلایل بی خوابی
بی خوابی دلایل بسیار متعدد جسمی، روحی و محیطی می تواند داشته باشد.  بطور کلی بی خوابی در میان زنان بیشتر است.  نو جوانان نیز گاه دچار بی خوابی های مزمن می شوند.  بالا رفتن سن در بسیاری از مواقع به بیخوابی می افزاید.
از جمله دلایل مهم بی خوابی بیماری های جسمی است.  چه بیماری ها و دردهای مزمن مانند انواع سردردها، کمر دردها، دردهای عضلانی و چه بیماری های مشکلی مانند سرطان می توانند انسان را دچار بی خوابی کنند.
عوامل روحی و روانی نیز از مهمترین دلایل بی خوابی و کم خوابی است.  شایع ترین این بیماری ها افسردگی و همچنین اضطراب و نگرانی های مزمن است.  بی خوابی همچنین می تواند به تدریج انسان را دچار افسردگی نماید.  از عوامل مهم دیگری که موجب کم خوابی و  بد خوابی می شود احساس خشم، نگرانی و دلهره و دلخوری است.  به این دلیل توصیه می شود که برای مثال اگر با  همسر و یا فرزندان خود مشکلی دارید و از دست آن ها عصبانی هستید سعی کنید قبل از خواب در این موردصحبت و گفتگو داشته باشید و تا حد امکان موضوع را حل کنید.  یکی از عوامل مهمی که موجب بی خوابی می شود این است که زمان خواب را به فکر کردن و مرور حوادث و وقایع روز اختصاص دهیم.  طبیعتاً شب با ذهن و فکر خسته خود نمی توانیم راه حل برای مشکلات بیابیم.  غالب دلهره ها و بی خوابی ها از افکار ما ناشی می شود که در شب به سراغ ما می آیند.  بخشی از این دلهره ها عادت می شود و مانند هر عادت دیگری تنها آگاهانه می شود آن را طی زمان تغییر داد.  عوامل دیگری که می توانند به بیخوابی بیانجامند از محیط زیست ناشی می شوند.
با تحقیقاتی که در این زمینه انجام شده است، اختراع برق را یکی از دلایل بی خوابی می دانند.  در دنیای مدرن که روز و شب تفاوت زیادی ندارد و با وسائل ارتباط جمعی 24 ساعته مانند تلویزیون، کامپیوتر و تلفن در تمام ساعات روز و شب می شود با دنیا در تماس بود و سرگرم و مشغول باقی ماند، آرامش، سکوت و تاریکی که لازمه یک خواب کامل است کمتر وجود دارد.  زندگی مدرن از روز به شب ادامه داشته و وقت و فرصت برای این که فکر و بدن انسان به سکوت و توقف برسد را نمی دهد.  زندگی در دنیای شلوغ و پر سر و صدای امروز تعادل طبیعی بدن را بهم زده و خواب برای بسیاری وقت تلف کردن است.  در حالی که دانشمندان و محقیقن بر این عقیده اند که همه ی انسان ها نیاز به خواب کامل حداقل 8 ساعته دارند.
نقش تاریکی و خواب دیدن
در فرهنگ ایرانی برای مثال می بینیم که شاعران چه اشعار زیبایی در مورد شب، تاریکی، نور  مهتاب، آسمان پر ستاره و سکوت طبیعت سروده اند.  در زمان های قدیم تر ریتم زندگی با طلوع خورشید و غروب آن تعیین می شد.  انسان با شروع روز بیدار می شد و با پایان روز به خواب می رفت.
در دوران جدید با غروب آفتاب زندگی شبانه آغاز می شود.  کسانی که از کار بر می گردند در ساعات شلوغ غروب در اتوبان ها، متروها، اتوبوسها و وسائل نقلیه دیگر، در سر و صدای زیاد به خانه می رسند.  خسته از یک روز کار از شلوغی و سر و صدای بیرون به نورهای مصنوعی، سر و صداهای دیگری مانند تلویزیون، کامپیوتر، موسیقی و غیره پناه می برند.  برخی که صبح زود به کار می روند و در محل هایی که همه با نورهای مصنوعی روشن شده است در شبانه روز کمتر نور طبیعی روز و خورشید را می بینند.  در شب نیز همه جا با نورهای مصنوعی روشن است.
با تحقیقات جدیدی که در این زمینه انجام شده است، به این نتیجه رسیده اند که بسیاری از این نورهای مصنوعی برای انسان زیان آور است.  80 در صد از آنچه که موجب فعال شدن و تحریک مغز انسان می شود از راه قوه بینایی است.  وقتی که دنیای اطراف ما با صدا و نور فعال باقی می ماند برای مغز انسان مشکل است که به سکوت و آرامش برسد.  زندگی امروز آن چنان است که همه ی ما تا آخرین لحظه ای که به رختخواب برویم در حال فعالیت هستیم و به این گونه مغز انسان نیز همچنان مشغول است.  بسیاری از مشکلات بی خوابی از این شروع می شود که انسان در رختخواب دراز کشیده، بدنش  خسته است ولی فکر و مغز همچنان مشغول کار است.  خواب خوب باید همراه با سکوت و تاریکی باشد.  تاریکی را باید دوست انسان ها دید زیرا تاریکی و سکوت قبل از خواب یکی از بهترین وسائل کمک دهنده به خواب خوب است.
خواب دیدن همچنین برای سلامت روح و جسم انسان حائز اهمیت زیادی است.  بر اساس تحقیقاتی که در این زمینه انجام شده است، خواب دیدن نه تنها به ترمیم جسم بلکه زخمهای روحی کمک میکند.  در بهتر شدن حافظه کمک کرده و به خلاقیت انسان می افزاید.

داروهای خواب آور
در صد قابل ملاحظه ای از مردم این روزها تنها با استفاده از داروهای خواب آور می توانند به خواب بروند.  آمارهای جالبی در این زمینه وجود دارد که نشان می دهد در سال 2006 نزدیک به 50 میلیون نسخه برای داروهای خواب آور نوشته شده است.  علاوه بر این نوع داروها که نیاز به نسخه دارد صدها داروی شیمیایی و به اصطلاح گیاهی نیز وجود دارد که از داروخانه ها و محل هایی که دارو های گیاهی به فروش می رسد در دسترس همگان است.  بر اساس همین تحقیقات گفته می شود که داروهای خواب آور می توانند زیان داشته باشند.  بطور کلی این داروها نمی توانند آن خواب طبیعی را که انسان برای حفظ سلامت جسم و روح به آن نیاز دارد بوجود آورند.  داروهای خواب آور انسان را بی حس و بی هوش می کنند.  این با خواب طبیعی بسیار متفاوت است.  یکی از زیان های این داروها این است که پروسه خواب و خواب دیدن مختل می شود.  این داروها موجب می شود که یا انسان خواب نبیند و یا اگر خواب دید آنرا به خاطر نیاورد.  خواب خوب یعنی آرامش ذهن و راحتی بدن.  داروهای خواب آور انسان را بی حس می کند ولی آرامش نمی دهد.  به این دلیل حتا پس از یک شب خواب با داروهای خواب آور هنوز روز بعد انسان خسته و کم انرژی است.  تأثیر داروهای خواب آور طی زمان کمتر می شود.  در موارد ویژه ای استفاده کوتاه مدت از داوری خواب با نظر یک پزشک متخصص می تواند کمک کند.  توصیه کلی بر این است که بدون تجویز پزشک از هیچ نوع دارویی چه با نسخه چه بدون نسخه استفاده نکرد.
بسیاری از مردم از مشروبات الکلی و یا مواد مخدر برای خواب راحت تر استفاده می کنند.  تحقیقات زیادی در این زمینه نیز وجود دارد که همه استفاده از این نوع مواد را برای بدن زیان آورد دانسته و مانند داروهای خواب آور انسان را بی حس و بیهوش می کند. خواب عمیق و سالم را نمی تواند بوجود آورد.
البته زمانی که داورهای خواب آور با مشروبات الکلی و مواد مخدر و یا داروهای ضد درد و  داروهای دیگر مخلوط شود یک مجموعه ی کشنده خواهد بود.  بتازگی هنرپیشه جوان و بسیار موفقی به دلیل مبتلا بودن به بی خوابی مزمن و استفاده از داروهای مختلف در رختخواب به خواب ابدی رفت.  ا .

راه حل برای خواب بهتر
شاید اولین ومهمترین راه حل برای خواب بهتر این باشد که هر کس با نگاهی دقیق تر و  عمیق تر دلیل بی خوابی خود را بیابد.  در زندگی هر کسی مسائل ویژه ای وجود دارد که می تواند تأثیرات جسمی و روحی بسیاری داشته و در نتیجه باعث کم خوابی و یا بی خوابی شود.

راه حل هایی که بطور کلی می توانند مفید واقع شوند عبارتند از:
•  تشخیص وضعیت جسمی با مراجعه به پزشک متخصص.  با آزمایشات دقیق باید دید آیا یک عامل جسمی و فیزیکی موجب بی خوابی یا کم خوابی است. آیا مشکلات روحی، روانی مانند افسردگی ها و اضطراب های گوناگون وجود دارد.  و اگر چنین است آیا لازم است با نظر پزشک مختصص داروهایی برای رفع آن استفاده شود.
•   ارزیابی از روابط زناشویی، فرزند و پدر و مادر، روابط دوستی و محیط کار بسیار مفید است.  درک این که چه نوع نگرانی هایی وجود دارد و این نگرانی ها به چه عواملی ارتباط پیدا می کنند به حل آن ها کمک خواهد کرد.
•   محدود کردن نوشابه های الکلی، قهوه و چای به ویژه قبل از خواب.
•   استفاده بیشتر از نورهای طبیعی و هوای آزاد.
•   ورزش و راه پیمایی بطور مرتب.  ورزش بطور کلی برای سلامت بدن لازم است.  توصیه کلی اینست که قبل از خواب نباید فعالیت های خسته کننده انجام داد ولی راه پیمایی در یک محیط آرام و هوای آزاد مفید است.
•   استراحت 15 تا 20 دقیقه ای در طول روز.  این استراحت و یا خواب کوتاه به آرامش بدن کمک می کند.
•   ارزیابی نحوه ی تغذیه، غذای سالم خوردن از چالش های بزرگ در جوامع امروز است.  نحوه ی تغذیه در کیفیت خواب نیز تأثیر دارد.  یکی از تفریحات مهم مردم در شب رفتن به رستوان و خوردن شام است.  خوردن غذای سنگین طبیعی است که در خواب تأثیر منفی می تواند داشته باشد.  در زمان های قدیم تر غذای اصلی در روز بود و شب به مواد خوراکی سبک می گذشت.  امروزه استفاده از غذای مناسب وکم، چند بار در روز برای حفظ سلامت و خواب بهتر توصیه می شود.
•   اطاق خواب باید تاریک، خنک و دور از سرو صدا باشد.  تحقیقات نشان می دهد که برای مثال داشتن تلویزیون در اطاق خواب ایده ی خوبی نیست، اطاق خواب باید برای خوابیدن و استراحت کردن باشد.  نورهایی که در خانه استفاده می شود تا حد امکان نورهای آرامش بخش باشد.
•   چنانچه ذهن هنوز مشغول و نگران است، باید نگرانی را به روی کاغذ آورد و یادداشت کرد.  به جای این که با این نگرانی که دوباره شب شد، می دانم از  خواب می پرم، می دانم افکار مغشوش نمی گذارد بخوابم به رختخواب رفت، تا حد امکان با این فکر که می خواهم بخوابم و خواب خوبی خواهم داشت به طرف خواب رفت.
•   دوش آب گرم قبل از خواب مفید است.  ورزش هایی مانند یوگا برای آرامش فکر و ذهن هم تأثیر خوبی دارد.
و بالاخره یادمان باشد تاریکی، سکوت و آرامش ضامن خواب خوب است.